Sürüş esnasında çeşitli etkenlere bağlı olarak bazen araçlar için tehlikeli durumlar ortaya çıkabiliyor. Bu tehlikelerden bazıları da arkadan ve önden kayma olarak da bilinen oversteer ve understeer. Böyle durumlar aracın hakimiyetinin kısa süreli kaybedildiği anlardan oluşuyor ve sürücüler sık sık araçların kayması tehlikesiyle karşılaşabiliyor. Böyle tehlikeli durumları kontrol altına almak için bazı önlemler bulunuyor. Bu yazımızda oversteer ne demek ile understeer ne demek sorularına değinerek aracın kaymasını önleyen sistem ve sürüş teknikleri hakkında detaylı bilgiler sizinle olacak.
Oversteer Nedir?
Oversteer, arkadan kayma anlamına gelir. Araç arkadan kayma tehlikesi genellikle arkadan çekişli araçlarda yaşanır. Sürücüler için sürüş sırasında korkutucu bir deneyim olan bu durum çoğu zaman virajlarda meydana gelir. Bu durum aracın ön tekerlekleri zeminde bulunurken arka tekerleklerin kontrolden çıkmasıdır. Kayma esnasında aracın ön tarafı virajın iç tarafına doğru yön almaya başlar. Bunun sonucunda aracın savrulması ve hatta takla atma tehlikesi ortaya çıkar. Kontrolün erken sağlanamadığı durumlarda araç yol dışına çıkabilir.
Oversteer Neden Olur?
Arkadan kayma durumlarının yaşanmasının asıl nedeni araçlarda bulunan ağırlık dengesinin bozulmasından kaynaklanır. Viraj dönüşlerinde hem ön hem de arka tekerlekler baskı altında bulunur. Bunun sonucunda ise dengeli olmayan dönüşlerde kaymalar yaşanır. Viraja giriş sırasında fren yapıldığında otomobilin ön tarafına doğru ağırlık yüklenir ve bunun sonucunda arka tekerlerin yerle olan teması azalır. Yol ile olan temasın azalması sonucunda tekerlek gücü ile zemin arasındaki bağlantı azalır. Böylelikle ön tekerlekler virajda bir tarafa dönük olduğu için aracın arka tarafı dönüş yönünün aksine doğru savrulur.
Ayrıca dönüş sırasında aniden gaz pedalına basıldığında ek bir güç açığa çıkar. Bu güç lastiklere olması gerektiğinden fazla yük bindirir ve araç patinaj yapar. Patinaj yapan aracın yol tutuşu azalır ve aracın arkası direksiyon yönünün tersine doğru hareket etmeye başlar. Sıraladığımız etkenler aracın modeline ve yol koşullarına göre farklılık gösterebilir. Aynı zamanda bozuk ve hatalı süspansiyon sistemleri, araç şasisindeki arızalar, eskimiş lastikler, dengesiz lastik basıncı ve araçta aşırı miktarda yük olması da arkadan kaymalara sebep olabilir.
Oversteer Nasıl Engellenir?
Araba kaymasını engellemek için alınması gereken bazı önlemler bulunuyor. Öncelikle viraj sırasında kayma sorunu yaşıyorsanız ilk olarak gaz pedalından ayağınızı yavaşça çekmeniz öneriliyor. Bu sırada direksiyonu da ters yönde çevirmek gerekiyor. Böylelikle dönüş zamanı uzayacağı için aracın normal yol tutuşuna geri dönmesi için gerekli vakti kazanabilirsiniz. Önden çekişli bir aracınız varsa eğer gaza biraz daha fazla basarak ağırlığın arka tarafa doğru gitmesini sağlayarak aracı toparlayabilirsiniz. Dönüş sırasında hangi yöne gitmek istiyorsanız o tarafa bakmanız tavsiye edilir. Aksi takdirde kayılan tarafa bakıldığında panik yapabilirsiniz. Ani ve sert hamlelerden kaçınmak da önemlidir ve direksiyonun kesinlikle gitmek istenen açıya dönük olması kritiktir.
Konuyla ilgili olarak arabanın kaymasını engelleyen sistemlere sahip araçları da tercih edebilirsiniz. ASR isimli kayma önleyici sistem, araçların çekiş gücünün en doğru şekilde kullanılması sağlar. Kaygan zeminlerde veya ani hızlanmalarda, araç tekerleklerindeki kaymaların en aza indirilmesi amaçlanır. ASR fren sistemi, herhangi bir kayma halinde anında müdahale ederek aracın kontrolünü sağlamanıza yardımcı olur. Araçlarda kaymayı önleyen sistem olarak tanımlanan ASR hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz ASR Nedir, Ne İşe Yarar? başlıklı yazımızı okumalısınız.
Understeer Nedir?
Arabanın önden kayması olarak tanımlanan understeer, viraj gibi dönüşlerde yaşanan bir araç kayma sorununu ifade eder. Önden kaymanın yaşandığı durumlarda aracın ön lastiklerinin yol tutuşu sürücünün kontrolünün dışına çıkar. Şöyle ki önden kayma olduğunda araç, direksiyonun çevrildiği yönün tersine doğru hareket eder. Bunun sonucunda aracın savrulması kaçınılmazdır.
Understeer Neden Olur?
Önden kaymanın sebepleri arkadan kaymaya çok benzer nedenlere dayanır. Hem sürüş tekniği hem de otomobil özellikleri understeer yaşanmasında belirleyicidir. Ağırlık dağılımı, süspansiyon sistemleri ve lastik basıncı önemli etkenlerdendir. Yine viraja girilen hız ile fren kullanımı da etkili faktörlerdendir. Viraj alırken hızlanmak, ani fren yapmak önden kaymaya başlıca etkenlerdendir.
Understeer Nasıl Engellenir?
Önden araba kaymasını engelleme, arkadan kaymaya kıyasla daha kolay bir şekilde sağlanabilir. Önden kaymanın yaşandığı sıralarda direksiyonu dönülecek olan yöne daha çok çevirmek ve kaymayı önlemek için frene basmak son derece yanlıştır. Bu yanlış işlemlerinin uygulanmasının sonucunda araç lastikleri kilitlenir ve araç kontrolünün tamamen yitirilmesine neden olabilir. Önden kaymayı ufak direksiyon hamleleriyle kontrol etmek oldukça kolaydır. Dönüş sırasında kayma yaşandığında direksiyonun açısını daraltmak, yani ortalamak faydalı bir adım olur. Böylelikle direksiyon düz konuma gelerek aracın hareket ettiği yön ile lastikler aynı doğrultuya gelir ve yol tutuşu tekrar sağlanır. Kaymanın gerçekleştiği sırada freni dikkatli bir şekilde kullanmak önemlidir. Ayağınızı gazdan hafifçe çektikten sonra yine çok yumuşak şekilde frene basmanın sonucunda araç yavaşlar ve ağırlık öne doğru aktarılır. Bunun sonucunda önden kayma önlenir ve kuvvet ön tarafa geçerek yol tutuşu güçlü bir şekilde sağlanır. Son teknoloji fren sistemleriyle yol tutuşunda başarılı araçlar için Carvak’ı ziyaret edebilirsiniz.