Ateşleme işlemi, arabalarda en karmaşık işlemlerden biridir ve bujiler bu süreçteki en önemli parçalardır. Eğer siz de bir aracın nasıl çalıştığını merak ediyorsanız, en az motorun kendisi kadar bujinin de çalışma prensibini öğrenmeniz gerekebilir. Peki, “Buji nedir ve nasıl çalışır?” diyorsanız, tüm merak ettiğiniz soruların cevabını yazımızda bulabilirsiniz.
Bujiler Nedir?
Buji en basit şekliyle yakıt odasındaki yakıt ve hava karışımının ateşlenmesini sağlayan parçadır. Her silindirde bir adet bulunan buji sayesinde ateşleme işlemi gerçekleşir ve kinetik enerjiye dönüştürülerek hareket sağlanır. Bujinin ana görevi ateşleme olsa da ateşlemenin yanı sıra soğutma işleminde de görev alır; ancak, bu detayı şimdilik “Buji Nasıl Çalışır?” başlığına bırakıyoruz.
Buji hakkında bilinmesi gereken bir diğer önemli nokta da bujinin yalnızca benzinli araçlarda bulunduğu, dizel araçlarda ise bulunmadığı. Dizel araçlarda hava-yakıt karışımı ateşleme değil, sıkıştırma yöntemiyle yakılır. Bu nedenle, ateşleme bujisi bu araçlarda kullanılmaz.
Eğer “Buji nedir?” sorusunu temel hatlarıyla öğrendiysek, şimdi bujinin yapısını inceleyebiliriz.
Buji Parçaları
Görselden de anlaşılacağı üzere, buji küçük bir parça olmasına rağmen birçok farklı bileşene sahiptir. Ancak, bujinin nasıl çalıştığını anlamak için 3 buji parçasını ve görevini bilmek yeterlidir:
Bujinin ortasından geçen orta elektrodu‘ndan, + yüklü gerilim geçer. En altta bulunan şasi elektrodu (buji tırnağı) ise – yük ile şasiye bağlıdır. Bujinin ateşleme yapmasını sağlayan, işte bu 2 zıt uç arasındaki gerilim farkıdır.
İzolatör tırnağı ise kıvılcımın oluştuğu yerdir. Ateşleme bobininden gelen gerilim, buji tırnaklarından atlatılırken tırnaklar arasındaki hava iyonlaşır ve kıvılcım oluşur. Yani ateşleme bu parçada meydana gelir.
Peki, bütün bu parçalar uyum içinde çalışarak ateşleme ve soğumayı nasıl sağlar? Gelin bu soruya cevap verebilmek için buji çalışma prensibine bir göz atalım!
Buji Nasıl Çalışır?
Bujinin nasıl çalıştığını anlamak için ateşleme sürecinin tamamına bakmak daha doğru olacaktır. İşte araçlarda ateşleme işlemi adımları ve bujinin bu süreçteki görevi:
- Hava-yakıt karışımı, valf aracılığıyla bujinin de bulunduğu parça olan silindirlere aktarılır.
- Hava-yakıt karışımının sahip olduğu potansiyel enerji, pistonların yukarı yönlü hareketi sayesinde sıkıştırılır ve daha da artar.
- Yaklaşık 20-30 bin voltluk gerilim, bujinin orta elektroduna iletilir.
- Bu yüksek gerilim orta elektrodundan geçer (+ yüklüdür.). Ancak, şasi elektrodu – yüklü olduğu için kıvılcım oluşumuna neden olacak bir gerilim farkı ortaya çıkar.
- Hava-yakıt karışımı, buji tırnaklarından atlatılırken, tırnaklar arasındaki hava iyonlaşır ve kıvılcım oluşur; yani ateşleme dediğimiz işlem gerçekleşir.
- Ateşleme işlemi sırasında ortaya çıkan ısı ise, izolatör vasıtasıyla dışarı atılır. Yani buji hem ateşleme hem de soğutma işlemlerini gerçekleştirmiş olur.
- Aslında bir tür patlama olan bu ateşleme işlemi, pistonu yeniden aşağı yönlü harekete zorlar.
- Aşağı yönlü hareket eden piston, krank mili ve tekerleri döndürür; yani araç hareket eder.
İşte bu 8 adım sonunda, hava-yakıt karışımının sahip olduğu potansiyel enerji, kinatik enerjiye dönüştürülmüş olur. Buji ise bu işlemin gerçekleşmesindeki ana nokta olan ateşleme görevini üstlenir.
Buji Ne işe Yarar?
“Buji nedir?” ve “Buji nasıl çalışır?” başlıklarında, bujinin görevlerini sıraladık. Bujinin ne işe yaradığını anlatmak için bu görevleri ve avantajlarını sıralamak yeterli olacaktır:
- Benzinli araçlarda ateşleme işlemini gerçekleştirerek, hareketi mümkün kılar.
- Ateşleme sırasında ortaya çıkan fazla ısıyı uzaklaştırır; yani soğutma işlemini de geçekleştirir. Böylece, ısı kaynaklı kontrolsüz yanmaların önüne geçer.
- Ateşlemeyi kontrol altında tuttuğu için benzinli araçlarda güvenli yanma sağlar ve tabii ki yakıt tasarrufunda etkilidir.
- Doğru ve kaliteli bir buji, motor ömrü ve performansı üzerinde de doğrudan etkilidir.
Sıcak Buji ve Soğuk Buji Farkları Nelerdir?
Bujiler konusunda merak edilen bir diğer konu da sıcak ve soğuk bujinin ne olduğudur. Aslında bu ayrım bujilerin, burun porselenlerinin uzunluklarına göre yapılır.
Burun porselenleri kısa olan bujilere “soğuk buji”, daha uzun olanlara ise “sıcak buji” ismi verilir. Sıcak ya da soğuk diye adlandırılmalarının sebebi, burun porseleni uzunluğunun hem bujinin maruz kaldığı ısıyı hem de optimal çalışma ısısını değiştirmesidir. Soğuk bujilerin burun porseleni kısa olduğu için temas yüzeyleri daha kısadır; ısıyı daha hızlı uzaklaştırmaları da göz önüne alınırsa, daha az ısıya maruz kaldıkları söylenebilir. Sıcak bujilerde ise durum tam tersidir; burun porselenleri daha uzun olduğu için daha fazla ısıya maruz kalırlar.
Soğuk Buji Özellikleri
- Soğuk bujilerin burun porselenleri daha kısa olduğu için hem temas yüzeyleri daha küçüktür hem de ısıyı daha hızlı uzaklaştırırlar.
- Bu sayede ısı yalıtımları daha yüksektir ve dolayısıyla ısıya daha dayanıklıdırlar.
- Ayrıca, ısıyı daha hızlı uzaklaştırdıkları için erken ateşlemeyi de engellerler.
- Genellikle yüksek beygir gücüne sahip motorlarda ve yük taşımacılığı yapan araçlarda soğuk buji kullanılır.
- Ayrıca, soğuk bujiler kısa aralıklarla yüksek devirli çalışmaya da daha uygundur.
Sıcak Buji Özellikleri
- Sıcak bujilerin burun porselenleri daha uzundur ve temas yüzeyleri daha yüksektir.
- Yanma odasındaki sıcaklığa daha fazla maruz kalırlar.
- Ancak, birçok sıcak bujide ekstra yalıtım sağlandığı için, bu durum sorun teşkil etmez.
- Birçok standart motorda sıcak buji kullanılır.
Bujilerin ne olduğu ve nasıl çalıştığı konusundaki tüm detaylara değindik. Eğer buji arızası ve değişimi konusunda da bilgi almak isterseniz, “Buji Değişimi Nasıl Yapılır?” yazımıza da göz atabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Genelde her silindirde bir buji bulunur; yani buji sayısı silindir adedine eşittir. Ancak, bazı güçlü araçlarda bir silindirde 2 buji de bulunabilir.
Standart bujilerin değişim 35-45 bin kilometrede bir yapılmalıdır. Ancak, gümüş-platin gibi daha dayanıklı bujiler 100.000 kilometreye kadar kullanılabilmektedir.
Evet. Bujiler, ateşlemeyi doğru zamanda yaptıkları için, yakıt tüketimi üzerinde de doğrudan etkilidirler.
Bujiler, silindirin bir parçasıdır ve genellikle her silindirde bir adet buji bulunur.
Hayır. Ateşlemeden sorumlu olan parça buji’dir; ateşleme bobini ise bujinin bu işlemi gerçekleştirmesine yardımcı olan bir dizi bileşenden yalnızca biridir.